Prikkelbare Darm Syndroom: de symptomen, oorzaken en oplossingen
Prikkelbare Darm Syndroom: de symptomen, oorzaken en oplossingen
Iedereen heeft wel eens last gehad van buikpijn, een opgeblazen gevoel, verstopping, diarree en/of een bolle of borrelende buik. Dit zijn vervelende klachten, maar bij de meeste mensen komen ze gelukkig bijna nooit voor en gaan ze vanzelf weer weg. Echter is er een groeiende groep Nederlanders voor wie deze klachten meer zijn geworden dan een kortstondig iets. Bij deze mensen komen de klachten vaak terug, zeker in periodes van stress of (voor vrouwen) rond de menstruatie. Dit fenomeen is zo hardnekkig geworden dat er zelfs een naam aan is gegeven: prikkelbare darm syndroom. In dit artikel leg ik uit wat prikkelbare darm syndroom precies is, hoe je het kan herkennen en wat je er aan kunt doen.
Klik op onderstaande links om meteen door te gaan naar de betreffende sectie in dit artikel
Wat is Prikkelbare Darm Symdroom
Symptomen van prikkelbare darm syndroom
De oorzaak van prikkelbare darm syndroom
Tips om Prikkelbare Darm Syndroom te verminderen
Voedingsadvies bij Prikkelbare Darm Syndroom
Het Prikkelbare Darm Dieet (FODMAP)
De bredere aanpak bij PDS
Tot slot: wat te doen bij PDS
Het Nederlandse Huisartsen Genootschap schat dat 5 tot 20 % van de Nederlandse bevolking last heeft van PDS. De diagnose wordt vooral gesteld bij jongvolwassenen, twee keer zo vaak bij vrouwen als bij mannen.
Waar de klachten zich precies in het lichaam (of beter gezegd: in het spijsverteringsstelsel) bevinden, verschilt sterk per persoon. De een heeft last van de dikke darm of maag, terwijl de ander klachten heeft in het hele spijsverteringsstelsel.
Breed gezegd zijn dit de klachten de je kunt ervaren als je PDS hebt:
Dit zijn de symptomen voor de meeste gevallen van PDS.
Naast een opgeblazen gevoel kan de buik vaak opzetten. Hierdoor ontstaan de andere klachten zoals opboeren, winderigheid, gerommel in de buik en buikpijn.
Deze pijn zit vaak onder in de buik of rond de navel. Ook kan de pijn uitstralen naar de rug of de zij. Het soort pijn is heel divers. Deze kan zeurend zijn, of juist gepaard gaan met hevige pijnscheuten. Na de stoelgang of na het laten van enkele winden, wordt de pijn vaak minder. Soms zijn de buikpijn aanvallen zo hevig dat ze doen denken aan een gal- of niersteenaanval.
De verschillende klachten kunnen ook gepaard gaan met hele andere klachten, die niet direct met het spijsverteringsstelsel te maken lijken te hebben. Te denken valt aan hoofdpijn, vermoeidheid, slaapstoornissen, vaker moeten plassen, weinig energie, pijn in de onderbuik tijdens seks (bij vrouwen), verlies van libido, misselijkheid, angsten, depressie en verlies van eetlust.
Ik heb door de jaren heen veel mensen met PDS geholpen hun klachten te verminderen, dan wel hier helemaal vanaf te komen. Op basis van mijn ervaring, heb ik een voedingsadvies samengesteld die je kunt gebruiken als je zelf last hebt van prikkelbare darm syndroom of hieraan gerelateerde klachten. Kort gezegd worden de klachten bij PDS veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of verstoorde bewegingen van de darm. Het lichaam heeft als het ware moeite met de spijsverteringsbewegingen in de slokdarm, maag en/of darmen. Door de spijsvertering beter te laten lopen, kunnen daarom de klachten bij PDS aanzienlijk verminderen, dan wel worden weggenomen. Wel is het hierbij goed om te benoemen dat ieder lichaam uniek is en er dus eigenlijk geen algemeen voedingsadvies kan volstaan voor de gehele bevolking. Daarbij speelt leefstijl ook een grote rol. Toch geef ik hier wat algemene tips, omdat dat soms al voldoende kan zijn:
FODMAP is een verzamelnaam voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden. Monosacchariden en Polyolen. Dit zijn korte ketenkoolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm. In de dikke darm worden deze koolhydraten vervolgens afgebroken door de dikke darmbacteriën. Hierbij komen gassen vrij die de dikke darm prikkelen, wat klachten zoals diarree, een opgeblazen gevoel en buikpijn kan veroorzaken.
Zoals ik hierboven al kort beschreef, is FODMAP een verzamelnaam voor korte keten koolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm en zo in de dikke darm terechtkomen. Hier bevinden zich veel bacteriën die in zeer grote hoeveelheden de FODMAPs fermenteren (afbreken). Bij de fermentatie komt gas vrij, wat symptomen als een opgeblazen gevoel en winderigheid kan veroorzaken. Doordat hierbij ook meer vocht in de dunne en dikke darm wordt aangetrokken, ontstaan symptomen zoals diarree of een verstoorde stoelgang.
Het principe van het FODMAP-beperkte dieet is simpel: door producten met veel FODMAPs in de voeding te beperken, komen er minder van deze moleculen in de dikke darm en ontstaan er dus minder klachten. Het is overigens zo dat niet iedereen even gevoelig is voor FODMAPS. Hoe goed we sommige FODMAPs kunnen verteren en absorberen verschilt van mens tot mens. Ook maken niet alle bacteriën in onze lichamen evenveel gas aan en zijn niet al onze darmen in dezelfde mate in staat gas af te voeren. Het dieet is dan ook vooral van toepassing voor mensen die klachten van prikkelbare syndroom ervaren.
In de afgelopen jaren heb ik veel cliënten met succes van PDS klachten af geholpen of deze klachten verminderd, o.a. door de toepassing van FODMAP-beperking, al dan niet gecombineerd met herstel van het slijmvlies. Het is belangrijk te weten dat FODMAP-beperking bij driekwart van de PDS patiënten die het dieet volgen de klachten verminderen en slechts bij een kleine groep mensen de klachten geheel doet verdwijnen. Meestal zijn er nog andere aanpassingen die in een dieet nodig zijn om écht van de klachten af te komen. Bovendien gelden bij het FODMAP dieet bovenstaande algemene tips en adviezen niet allemaal. Dat is ook een van de redenen voor het Martini Ziekenhuis om aan te raden het FODMAP dieet altijd onder begeleiding van een kundig diëtist te doen.
Wil je starten met een FODMAP-beperkt dieet, dan is het van groot belang dat je het dieet strikt volgt om te bekijken of het inderdaad de klachten verlicht. Omdat het een dieet is waarbij je bepaalde voedingsstoffen beperkt, is het van belang dat je deze voedingsstoffen op andere wijze aanvult om te voorkomen dat je tekorten in je voeding op loopt. Bovendien is het FODMAP-beperkte dieet een intensief dieet om te volgen, vooral ook omdat het per persoon verschilt welke FODMAPs klachten veroorzaken.
Het FODMAP beperkte dieet bestaat uit een eliminate fase waarin je producten met FODMAPs uit het menu gaat schrappen, voor zo’n 6-8 weken. Daarna volgt de herintroductie fase, waarin je geleidelijk weer FODMAPs gaat toevoegen. Hoe en welke voedingsmiddelen je geleidelijk weer toevoegt, hangt af van welke FODMAPs bij jou de klachten veroorzaken. Alleen de producten die FODMAPs bevatten waar je last van krijgt, kun je voortaan beter vermijden. Al wil dit niet zeggen dat je deze producten dan voor eeuwig moet vermijden. Het is een kwestie van blijven testen. Een lichaam is namelijk altijd in beweging en kan in een later stadium anders op FODMAPs of andere voedingsmiddelen gaan reageren.
Bij medische problemen is altijd voorzichtigheid geboden bij zelfdiagnose. Je weet niet altijd zeker of je de oorzaak van jouw symptomen juist inschat. Ik raad daarom altijd aan pas met een FODMAP-beperkt dieet te starten als je zeker bent dat je PDS hebt. Heb je klachten als bloedingen in de ontlasting dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand en is het raadzaam een arts te raadplegen!
Wil je starten met een FODMAP-beperkt dieet, dan is het van groot belang dat je het dieet strikt volgt om te bekijken of het inderdaad de klachten verlicht. Omdat het een dieet is waarbij je bepaalde voedingsstoffen beperkt, is het cruciaal dat je deze voedingsstoffen op andere wijze aanvult om te voorkomen dat je tekorten in je voeding oploopt. Bovendien is het FODMAP-beperkte dieet een intensief dieet om te volgen, vooral ook omdat het per persoon verschilt welke FODMAPs klachten veroorzaken. Begeleiding van een diëtist met kennis van het dieet is daarom essentieel, zo zegt ook het Martini Ziekenhuis - de ontwikkelaar van het FODMAP-beperkte dieet.
Zoals ik al eerder beschreef, is ieder lichaam anders en reageert ook ieder lichaam anders op voeding. Juist hierom is het belangrijk om te leren luisteren naar je eigen lichaam, want die vertelt je welke voeding wel of niet bij je past. Heb je na het eten van bepaalde voeding last? Voelt het niet lekker? Laat het dan eens achterwege.
Belangrijk hierbij om te vermelden is dat er steeds meer bekend wordt over de zogenaamde hersen-darm as. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat er een connectie bestaat tussen de conditie van je darmen en je brein. Voeding kan dus ook per moment een andere uitwerking hebben op hoe je je voelt.
De maag heeft een lage zuurgraad wat een essentiele functie heeft: het doodt namelijk bacterien die via de voeding je lichaam binnen komen. Daarnaast zorgt het voor de vertering van eiwitten. In je maag vindt de vertering plaats van zowel eiwitten als koolhydraten en vetten, met behulp van spijsverteringssap en enzymen vanuit de alvleesklier en gal vanuit de lever. Wanneer de vertering in je maag niet volledig plaatsvindt, door bijvoorbeeld een te basisch milieu (het tegenovergestelde van zuur) of onvoldoende enzymen, komen er te grote brokken voedsel in je darmen terecht. Je darmen moeten heel hard werken om het voedsel verder te vereren, wat mogelijk kan resulteren in darmklachten.
Hierbij is het dus allereerst zaak om de vertering te ondersteunen! Dit doe je door:
Wanneer je voedingsmiddelen binnen krijgt die je darmen niet goed kunnen verwerken, irriteert dat op den duur het darmslijmvlies zodanig wat kan leiden tot een zogenoemde “lekkende darm”. Een lekkende darm is een beschadigde darm waarbij stoffen (zoals onverteerde voedselresten) in de bloedbaan kunnen lekken die daar niet thuis horen. Bij een gezonde darm gebeurt dit niet. Een lekkende darm kan verschillende gevolgen met zich meebrengen, zoals:
Om duidelijk in kaart te hebben wat de conditie van de darmen is, werk ik in de praktijk met ontlastingonderzoek. Zo’n onderzoek geeft informatie over de conditie van het slijmvlies, maar ook over eventuele aanwezigheid van parasieten, schimmels, de verhoudingen tussen goede en slechte bacterien, ontstekingen etc.
Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, zijn de processen die hoger in je lichaam plaatsvinden van belang voor een goede spijsvertering om het voor je darmen zo gemakkelijk mogelijk te maken. Wanneer je deze processen niet ondersteunt heeft probiotica ook weinig effect. Begin daarom altijd bovenin je lichaam. Probiotica kan zinvol zijn in een later stadium om de darmflora te optimaliseren. Omdat er miljoenen bacterien in je darmen aanwezig zijn,weet je niet welke soort je aan vult. Een onlastingonderzoek kan hierover meer inzicht verschaffen. Deze kan aantonen aan welke bacteriestam je tekorten hebt en zo weet je precies welke je kunt aanvullen. Wil je probiotica slikken zonder dat je een onlasting onderzoek laat doen? Dan kun je het beste kiezen voor een breed spectrum probiotica.
Jouw darmflora groeit van wat jij het te eten geeft. Houd je goede bacterien te vriend op de volgende manier:
We zijn in Nederland gewend om maaltijden samen te stellen die zowel koolhydraten, eiwitten als vetten bevatten. Maar de combinatie van koolhydraten en eiwitten samen kan zwaar verteerbaar zijn. Bijvoorbeeld een boterham met kaas, of rijst met kip. Je zou eens kunnen proberen om een tijdje de koolhydraten los van de eiwitten te eten en zo te ervaren wat dit met je vertering doet.
Ditzelfde geldt voor fruit eten bij een maaltijd. Sommige mensen ervaren klachten van een opgeblazen buik hierna, doordat fruit sneller verteert dan de rest van de maaltijd treedt er namelijk gisting op. Fruit een kwartier voor de maaltjd eten, of als tussendoortje, kan al helpen.
Hierboven heb ik beschreven hoe je je darmen rustig kunt maken en je darmflora te vriend kunt houden. Maar hoe kun je nu zorgen dat je je slijmvlies herstelt?
Gluten, het eiwit te vinden in tarwe, rogge, gerst en spelt, worden verteerd in je darmen met behulp van het enzym DPP4. Echter, dit enzym is bij veel mensen tot de leeftijd van ongeveer 2 jaar aanwezig, maar daarna neemt de werking van dit enzym af. Met als gevolg dat je de gluten niet goed kunt verteren in je lichaam, omdat je simpelweg het enzym mist. Daarnaast werken gluten als een soort grasmaaier op je slijmvlies, als je al last hebt van klachten behorende bij lekkende darm, dan is glutenvrij eten het allereerste advies!
Koemelk bevat het eiwit caseïne, welke zwaar te verteren is voor ons als mensen. Hierdoor kan het ook weer een irriterende werking op het slijmvlies geven.
Denk hierbij aan aloe vera, psyllium, lijnzaad en chiazaad. Zij hebben door hun jelly achtige substantie een beschermende werking op het slijmvlies.
Iedere keer dat je iets eet, moet je spijsvertering aan het werk. Om je lichaam echt even wat rust te gunnen, kan het zinvol zijn om bijvoorbeeld 2 dagen te sapvasten. Op deze manier hoeven je darmen niet aan het werk en kan het slijmvlies herstellen. Doorgaans kun je het houden op maximaal 3 maaltijden per dag.
Klik op onderstaande links om meteen door te gaan naar de betreffende sectie in dit artikel
Wat is Prikkelbare Darm Symdroom
Symptomen van prikkelbare darm syndroom
De oorzaak van prikkelbare darm syndroom
Tips om Prikkelbare Darm Syndroom te verminderen
Voedingsadvies bij Prikkelbare Darm Syndroom
Het Prikkelbare Darm Dieet (FODMAP)
De bredere aanpak bij PDS
Tot slot: wat te doen bij PDS
Wat is Prikkelbare Darm Symdroom?
(ook wel bekend als irritable bowel syndrome of spastisch colon) is een veelvoorkomende aandoening in de westerse wereld. Het behoort tot de zogenaamde functionele buikklachten of functionele maagdarmklachten. De exacte oorzaak van PDS is niet helemaal duidelijk. Wel weten we dat de klachten worden veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of verstoorde bewegingen van de darm. Het lichaam heeft als het ware moeite met de spijsverteringsbewegingen in de slokdarm, maag en/of darmen.Het Nederlandse Huisartsen Genootschap schat dat 5 tot 20 % van de Nederlandse bevolking last heeft van PDS. De diagnose wordt vooral gesteld bij jongvolwassenen, twee keer zo vaak bij vrouwen als bij mannen.
Symptomen van prikkelbare darm syndroom
Het Nederlands Huisartsen Genootschap omschrijft de symptomen van PDS als terugkerende klachten van buikpijn of het hebben van een onaangename sensatie in de buik gedurende minstens drie dagen per maand. De meest voorkomende symptomen bij PDS zijn buikpijn in combinatie met diarree, verstopping of beiden. Ook winderigheid, boeren of een vol en opgeblazen gevoel komen veel voor.Waar de klachten zich precies in het lichaam (of beter gezegd: in het spijsverteringsstelsel) bevinden, verschilt sterk per persoon. De een heeft last van de dikke darm of maag, terwijl de ander klachten heeft in het hele spijsverteringsstelsel.
Breed gezegd zijn dit de klachten de je kunt ervaren als je PDS hebt:
- Problemen met de stoelgang: diarree en/of verstopping
Dit zijn de symptomen voor de meeste gevallen van PDS.
- Opgeblazen gevoel en klachten zoals opboeren, winderigheid, gerommel in de buik en buikpijn
Naast een opgeblazen gevoel kan de buik vaak opzetten. Hierdoor ontstaan de andere klachten zoals opboeren, winderigheid, gerommel in de buik en buikpijn.
- Buikpijn en/of buikkrampen
Deze pijn zit vaak onder in de buik of rond de navel. Ook kan de pijn uitstralen naar de rug of de zij. Het soort pijn is heel divers. Deze kan zeurend zijn, of juist gepaard gaan met hevige pijnscheuten. Na de stoelgang of na het laten van enkele winden, wordt de pijn vaak minder. Soms zijn de buikpijn aanvallen zo hevig dat ze doen denken aan een gal- of niersteenaanval.
De verschillende klachten kunnen ook gepaard gaan met hele andere klachten, die niet direct met het spijsverteringsstelsel te maken lijken te hebben. Te denken valt aan hoofdpijn, vermoeidheid, slaapstoornissen, vaker moeten plassen, weinig energie, pijn in de onderbuik tijdens seks (bij vrouwen), verlies van libido, misselijkheid, angsten, depressie en verlies van eetlust.
De oorzaak van prikkelbare darm syndroom
De oorzaak van prikkelbare darm syndroom is niet precies duidelijk. Volgens de Maag Lever Darm Stichting is het een combinatie van factoren. In ieder geval spelen een gestoorde (spastische) beweging van de darm en/of een extra gevoelige darmwand een rol. Daarnaast vermoedt de stichting dat ook de volgende factoren een rol spelen:- Een mogelijk abnormale verwerking van prikkels in het maagdarmkanaal en in de hersenen, waardoor mensen met PDS eerder pijn/prikkels in de darmen waarnemen dan andere mensen. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan en het lijkt erop dat PDS vaak voorkomt in combinatie met andere aandoeningen waarbij pijn een belangrijke rol speelt (fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom en chronische bekkenpijn).
- PDS lijkt te kunnen ontstaan als gevolg van een darminfectie (voedselvergiftiging).
- De darmen van mensen met PDS kunnen onregelmatige en wisselende bewegingen maken waardoor verstopping of juist diarree kan ontstaan.
- Verkeerde voeding kan de klachten van PDS verergeren. Meestal geeft een vezelarme of eenzijdige voeding verergering van klachten. Bij sommige mensen met PDS kunnen de klachten juist verergeren door het eten van vezels.
- Ook belangrijk is dat stress (zoals emoties, spanningen, nervositeit, etc.) kan leiden tot verergering van de klachten.
Tips om Prikkelbare Darm Syndroom te verminderen
De Maag Lever Darm Stichting stelt dat voedingsadviezen, leefstijladviezen en sommige therapieën de klachten kunnen verminderen. Hoewel PDS niet per se wordt veroorzaakt door verkeerde voeding, kan verkeerde voeding de klachten wel verergeren - zoals ik hierboven al stelde. Veel mensen met PDS ervaren een verband tussen hun voedingspatroon en hun klachten.Ik heb door de jaren heen veel mensen met PDS geholpen hun klachten te verminderen, dan wel hier helemaal vanaf te komen. Op basis van mijn ervaring, heb ik een voedingsadvies samengesteld die je kunt gebruiken als je zelf last hebt van prikkelbare darm syndroom of hieraan gerelateerde klachten. Kort gezegd worden de klachten bij PDS veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of verstoorde bewegingen van de darm. Het lichaam heeft als het ware moeite met de spijsverteringsbewegingen in de slokdarm, maag en/of darmen. Door de spijsvertering beter te laten lopen, kunnen daarom de klachten bij PDS aanzienlijk verminderen, dan wel worden weggenomen. Wel is het hierbij goed om te benoemen dat ieder lichaam uniek is en er dus eigenlijk geen algemeen voedingsadvies kan volstaan voor de gehele bevolking. Daarbij speelt leefstijl ook een grote rol. Toch geef ik hier wat algemene tips, omdat dat soms al voldoende kan zijn:
- Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding met zo min mogelijk toevoegingen (geen kant en klaar maaltijden, pakjes en zakjes). Een gezonde en gevarieerde voeding bevat alle voedingsstoffen die je dagelijks nodig hebt, zowel de macronutriënten als de micronutriënten. Denk hierbij ook aan voldoende voedingsvezels, met name de oplosbare die je kunt vinden in onder andere groenten en fruit.
- Drink dagelijks tenminste 1,5 - 2 liter vocht. Dit is belangrijk voor een goede darmwerking.
- Vermijd stress. Hoewel stress niet de oorzaak is van PDS, kan het de klachten wel verergeren. Er zijn verschillende manieren om stress te verminderen. Dit kan door yoga of meditatie, maar ook door beweging/sport (wandelen, fietsen, zwemmen). Hypnotherapie is bewezen effectief in het verminderen van klachten bij PDS.
- Zorg voor voldoende beweging. Beweging is belangrijk voor de darmbeweging en een goede spijsvertering. Dit kan ook verstopping helpen voorkomen.
Voedingsadvies bij Prikkelbare Darm Syndroom
Er zijn verschillende voedingsmiddelen die bouwstoffen bevatten die klachten kunnen veroorzaken als je PDS hebt. Sowieso geldt: merk je dat je klachten krijgt na het eten van bepaalde voedingsmiddelen, probeer deze dan met mate te gebruiken of even te elimineren uit je patroon. Ook te snel eten of te veel eten kan klachten verergeren, dus eet mindful. Verder zijn er een aantal algemene boosdoeners die een verstoorde darmwerking kunnen verergeren, evenals een aantal voedingsstoffen die je darmen juist een plezier doen.Algemene boosdoeners:
- Kunstmatige zoetstoffen
- Fructose uit fruit en vruchtensappen (zeker wanneer je last hebt van gasvorming of een opgeblazen gevoel).
- Vet eten
- Melkproducten
- Chocolade
- Alcohol
- Frisdrank
- Cafeïne
- Tarwe
- Champignons, peulvruchten, uien, knoflook, prei, spruiten (wanneer je last hebt van gasvorming of een opgeblazen gevoel).
- Suiker of suikerrijke producten (zeker wanneer je last hebt van gasvorming of een opgeblazen gevoel).
- Onoplosbare voedingsvezels, te vinden in volkoren granen, noten, zaden en tarwezemelen kunnen averechts werken op de PDS klachten.
Wat je juist wel kunt eten:
- Een kleine hoeveelheid gezonde vetten (bijvoorbeeld vis of avocado).
- Vezelrijke voeding, met name oplosbare voedingsvezels te vinden in haver, fruit en groenten.
- Veel mensen met PDS hebben baat bij pepermuntolie als supplement.
Het Prikkelbare Darm Dieet (FODMAP)
Naast deze algemene maatregelen die je kunt nemen, is het van belang te vermelden dat er een speciaal dieet bestaat dat al enkele jaren met succes wordt toegepast bij PDS-klachten. Dit dieet - ontwikkeld door het Martini Ziekenhuis - wordt ook wel het FODMAP dieet, of beter gezegd het FODMAP-beperkte dieet, genoemd.FODMAP is een verzamelnaam voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden. Monosacchariden en Polyolen. Dit zijn korte ketenkoolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm. In de dikke darm worden deze koolhydraten vervolgens afgebroken door de dikke darmbacteriën. Hierbij komen gassen vrij die de dikke darm prikkelen, wat klachten zoals diarree, een opgeblazen gevoel en buikpijn kan veroorzaken.
Waarom FODMAPs beperken?
Zoals ik hierboven al kort beschreef, is FODMAP een verzamelnaam voor korte keten koolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm en zo in de dikke darm terechtkomen. Hier bevinden zich veel bacteriën die in zeer grote hoeveelheden de FODMAPs fermenteren (afbreken). Bij de fermentatie komt gas vrij, wat symptomen als een opgeblazen gevoel en winderigheid kan veroorzaken. Doordat hierbij ook meer vocht in de dunne en dikke darm wordt aangetrokken, ontstaan symptomen zoals diarree of een verstoorde stoelgang.
Het principe van het FODMAP-beperkte dieet is simpel: door producten met veel FODMAPs in de voeding te beperken, komen er minder van deze moleculen in de dikke darm en ontstaan er dus minder klachten. Het is overigens zo dat niet iedereen even gevoelig is voor FODMAPS. Hoe goed we sommige FODMAPs kunnen verteren en absorberen verschilt van mens tot mens. Ook maken niet alle bacteriën in onze lichamen evenveel gas aan en zijn niet al onze darmen in dezelfde mate in staat gas af te voeren. Het dieet is dan ook vooral van toepassing voor mensen die klachten van prikkelbare syndroom ervaren.
In de afgelopen jaren heb ik veel cliënten met succes van PDS klachten af geholpen of deze klachten verminderd, o.a. door de toepassing van FODMAP-beperking, al dan niet gecombineerd met herstel van het slijmvlies. Het is belangrijk te weten dat FODMAP-beperking bij driekwart van de PDS patiënten die het dieet volgen de klachten verminderen en slechts bij een kleine groep mensen de klachten geheel doet verdwijnen. Meestal zijn er nog andere aanpassingen die in een dieet nodig zijn om écht van de klachten af te komen. Bovendien gelden bij het FODMAP dieet bovenstaande algemene tips en adviezen niet allemaal. Dat is ook een van de redenen voor het Martini Ziekenhuis om aan te raden het FODMAP dieet altijd onder begeleiding van een kundig diëtist te doen.
Hoe je het FODMAP-beperkte dieet het beste toepast
Wil je starten met een FODMAP-beperkt dieet, dan is het van groot belang dat je het dieet strikt volgt om te bekijken of het inderdaad de klachten verlicht. Omdat het een dieet is waarbij je bepaalde voedingsstoffen beperkt, is het van belang dat je deze voedingsstoffen op andere wijze aanvult om te voorkomen dat je tekorten in je voeding op loopt. Bovendien is het FODMAP-beperkte dieet een intensief dieet om te volgen, vooral ook omdat het per persoon verschilt welke FODMAPs klachten veroorzaken.
Het FODMAP beperkte dieet bestaat uit een eliminate fase waarin je producten met FODMAPs uit het menu gaat schrappen, voor zo’n 6-8 weken. Daarna volgt de herintroductie fase, waarin je geleidelijk weer FODMAPs gaat toevoegen. Hoe en welke voedingsmiddelen je geleidelijk weer toevoegt, hangt af van welke FODMAPs bij jou de klachten veroorzaken. Alleen de producten die FODMAPs bevatten waar je last van krijgt, kun je voortaan beter vermijden. Al wil dit niet zeggen dat je deze producten dan voor eeuwig moet vermijden. Het is een kwestie van blijven testen. Een lichaam is namelijk altijd in beweging en kan in een later stadium anders op FODMAPs of andere voedingsmiddelen gaan reageren.
Zelf starten met het FODMAP-beperkte dieet?
Bij medische problemen is altijd voorzichtigheid geboden bij zelfdiagnose. Je weet niet altijd zeker of je de oorzaak van jouw symptomen juist inschat. Ik raad daarom altijd aan pas met een FODMAP-beperkt dieet te starten als je zeker bent dat je PDS hebt. Heb je klachten als bloedingen in de ontlasting dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand en is het raadzaam een arts te raadplegen!
Wil je starten met een FODMAP-beperkt dieet, dan is het van groot belang dat je het dieet strikt volgt om te bekijken of het inderdaad de klachten verlicht. Omdat het een dieet is waarbij je bepaalde voedingsstoffen beperkt, is het cruciaal dat je deze voedingsstoffen op andere wijze aanvult om te voorkomen dat je tekorten in je voeding oploopt. Bovendien is het FODMAP-beperkte dieet een intensief dieet om te volgen, vooral ook omdat het per persoon verschilt welke FODMAPs klachten veroorzaken. Begeleiding van een diëtist met kennis van het dieet is daarom essentieel, zo zegt ook het Martini Ziekenhuis - de ontwikkelaar van het FODMAP-beperkte dieet.
Zoals ik al eerder beschreef, is ieder lichaam anders en reageert ook ieder lichaam anders op voeding. Juist hierom is het belangrijk om te leren luisteren naar je eigen lichaam, want die vertelt je welke voeding wel of niet bij je past. Heb je na het eten van bepaalde voeding last? Voelt het niet lekker? Laat het dan eens achterwege.
Belangrijk hierbij om te vermelden is dat er steeds meer bekend wordt over de zogenaamde hersen-darm as. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat er een connectie bestaat tussen de conditie van je darmen en je brein. Voeding kan dus ook per moment een andere uitwerking hebben op hoe je je voelt.
De bredere aanpak bij PDS
Zoals ik al eerder beschreef, volstaat het FODMAP dieet op zichzelf bij het merendeel van de mensen met PDS niet. Daarbij is ieder lichaam anders waardoor er geen kant- en klare aanpak bestaat. Ik heb mij, naast het FODMAP dieet, verdiept in orthomoleculaire darmtherapie om hiermee op een zo breed mogelijke manier de klachten bij PDS te kunnen begrijpen en mijn clienten van goed advies te kunnen voorzien. Hieronder beschrijf ik de verdere onderdelen die bij mijn aanpak aan bod kunnen komen en welke een onderliggende oorzaak kunnen zijn van de klachten bij PDS.1. Maag, alvleesklier en lever
De maag heeft een lage zuurgraad wat een essentiele functie heeft: het doodt namelijk bacterien die via de voeding je lichaam binnen komen. Daarnaast zorgt het voor de vertering van eiwitten. In je maag vindt de vertering plaats van zowel eiwitten als koolhydraten en vetten, met behulp van spijsverteringssap en enzymen vanuit de alvleesklier en gal vanuit de lever. Wanneer de vertering in je maag niet volledig plaatsvindt, door bijvoorbeeld een te basisch milieu (het tegenovergestelde van zuur) of onvoldoende enzymen, komen er te grote brokken voedsel in je darmen terecht. Je darmen moeten heel hard werken om het voedsel verder te vereren, wat mogelijk kan resulteren in darmklachten.
Hierbij is het dus allereerst zaak om de vertering te ondersteunen! Dit doe je door:
- Toevoegen van zuren, zoals citroensap en (natuur)azijn
- Op nuchtere maag een glas lauwwarm water met citroensap drinken
- Niet eten en drinken tegelijk
- Meer rauw voedsel nuttigen, zoals rauwkost en kiemen (alfalfa etc.)
2. Uitsluiten van (onbewuste) allergieën en voedselintoleranties
Wanneer je voedingsmiddelen binnen krijgt die je darmen niet goed kunnen verwerken, irriteert dat op den duur het darmslijmvlies zodanig wat kan leiden tot een zogenoemde “lekkende darm”. Een lekkende darm is een beschadigde darm waarbij stoffen (zoals onverteerde voedselresten) in de bloedbaan kunnen lekken die daar niet thuis horen. Bij een gezonde darm gebeurt dit niet. Een lekkende darm kan verschillende gevolgen met zich meebrengen, zoals:
- Allergieen
- Buikklachten, opgeblazen buik, diarree
- Depressie, stemmingswisselingen
- Huiduitslag, eczeem, netelroos
- Slecht geheugen en concentratie problemen
- Vermoeidheid
3. Ontlastingonderzoek
Om duidelijk in kaart te hebben wat de conditie van de darmen is, werk ik in de praktijk met ontlastingonderzoek. Zo’n onderzoek geeft informatie over de conditie van het slijmvlies, maar ook over eventuele aanwezigheid van parasieten, schimmels, de verhoudingen tussen goede en slechte bacterien, ontstekingen etc.
4. De darmflora en probiotica
Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, zijn de processen die hoger in je lichaam plaatsvinden van belang voor een goede spijsvertering om het voor je darmen zo gemakkelijk mogelijk te maken. Wanneer je deze processen niet ondersteunt heeft probiotica ook weinig effect. Begin daarom altijd bovenin je lichaam. Probiotica kan zinvol zijn in een later stadium om de darmflora te optimaliseren. Omdat er miljoenen bacterien in je darmen aanwezig zijn,weet je niet welke soort je aan vult. Een onlastingonderzoek kan hierover meer inzicht verschaffen. Deze kan aantonen aan welke bacteriestam je tekorten hebt en zo weet je precies welke je kunt aanvullen. Wil je probiotica slikken zonder dat je een onlasting onderzoek laat doen? Dan kun je het beste kiezen voor een breed spectrum probiotica.
5. Jij bepaalt je darmflora!
Jouw darmflora groeit van wat jij het te eten geeft. Houd je goede bacterien te vriend op de volgende manier:
- Beperk stress
- Voeg meer gefermenteerde voeding toe, zoals zuurkool, kimchi, kefir en kombucha
- Eet vaker rauwkost en kiemen
- Zorg voor voldoende oplosbare voedingsvezels (prebiotica) uit groenten, fruit en haver
- Vermijd toegevoegde suikers
6. Voedselcombinaties
We zijn in Nederland gewend om maaltijden samen te stellen die zowel koolhydraten, eiwitten als vetten bevatten. Maar de combinatie van koolhydraten en eiwitten samen kan zwaar verteerbaar zijn. Bijvoorbeeld een boterham met kaas, of rijst met kip. Je zou eens kunnen proberen om een tijdje de koolhydraten los van de eiwitten te eten en zo te ervaren wat dit met je vertering doet.
Ditzelfde geldt voor fruit eten bij een maaltijd. Sommige mensen ervaren klachten van een opgeblazen buik hierna, doordat fruit sneller verteert dan de rest van de maaltijd treedt er namelijk gisting op. Fruit een kwartier voor de maaltjd eten, of als tussendoortje, kan al helpen.
7. Slijmvlies herstel
Hierboven heb ik beschreven hoe je je darmen rustig kunt maken en je darmflora te vriend kunt houden. Maar hoe kun je nu zorgen dat je je slijmvlies herstelt?
8. Glutenvrij
Gluten, het eiwit te vinden in tarwe, rogge, gerst en spelt, worden verteerd in je darmen met behulp van het enzym DPP4. Echter, dit enzym is bij veel mensen tot de leeftijd van ongeveer 2 jaar aanwezig, maar daarna neemt de werking van dit enzym af. Met als gevolg dat je de gluten niet goed kunt verteren in je lichaam, omdat je simpelweg het enzym mist. Daarnaast werken gluten als een soort grasmaaier op je slijmvlies, als je al last hebt van klachten behorende bij lekkende darm, dan is glutenvrij eten het allereerste advies!
9. Koemelkeiwitvrij
Koemelk bevat het eiwit caseïne, welke zwaar te verteren is voor ons als mensen. Hierdoor kan het ook weer een irriterende werking op het slijmvlies geven.
10. Voeg jelly-achtige voedingsmiddelen toe
Denk hierbij aan aloe vera, psyllium, lijnzaad en chiazaad. Zij hebben door hun jelly achtige substantie een beschermende werking op het slijmvlies.
11. Rust
Iedere keer dat je iets eet, moet je spijsvertering aan het werk. Om je lichaam echt even wat rust te gunnen, kan het zinvol zijn om bijvoorbeeld 2 dagen te sapvasten. Op deze manier hoeven je darmen niet aan het werk en kan het slijmvlies herstellen. Doorgaans kun je het houden op maximaal 3 maaltijden per dag.
jolanda van os
op 28 Nov 2016Verie
op 31 Dec 2016