Al bijna 2 jaar bezoek ik elke maand een Ayurvedisch therapeut. Deze bezoekjes ontstonden in eerste instantie uit nieuwsgierigheid, omdat ik een buitengewone interesse heb in holistische geneeswijzen, oud-Indiase tradities en gezond eten. Inmiddels kan ik de Ayurveda niet meer uit mijn leven wegdenken. Ik ontdekte dat ik me door simpele aanpassingen in mijn dieet en een maandelijkse massage veel beter ging voelen en wie ben ik om de tekenen van mijn lijf daarin te negeren. Bovendien, wie gunt zichzelf nou geen regelmatige massage?
Toevallig werd er gisteren in mijn yogales (ik doe een Raja opleiding) ook uitgebreid aandacht besteed aan de Ayurveda. Dat deed mij realiseren dat nog weinig mensen kennis hebben gemaakt met deze interessante leer. Reden nu om hier iets over te vertellen!
Wat is de Ayurveda precies?
Vaak wordt de Ayurveda in verband gebracht met voedingsleer. Op zich is dit niet onjuist, want voeding is een essentieel onderdeel van de Ayurveda. Niet voor niets heb ik dit artikel de titel ‘Eten volgens de Ayurveda gegeven’. Echter is het van belang dat ik opmerk dat de Ayurveda veel breder is dan enkel voeding. Het woord Ayurveda komt uit het Sanskriet (Oud-Indisch) en betekent “de wetenschap van het leven”.
Het is feitelijk een gezondheidsleer, waarin geneeskunst en voeding als complementaire factoren worden gezien. Voeding heeft volgens de ayurvedische leer dan ook een enorme invloed op de gezondheid van het individu. Niemand mag verwachten dat hij zijn vitaliteit kan behouden en/of van een ziekte kan herstellen als hij niet goed weet welke enorme invloed zijn voeding op zijn lichamelijke gezondheid, geestelijke helderheid en spirituele vooruitgang heeft.
Volgens de Ayurveda zijn lichaam en geest onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het lichaam is natuurlijk belangrijk, maar ook iemands gedachten, emoties en leefwijze. Hoewel het geen leer is naar Westerse wetenschappelijke maatstaven, berust het voedingsconcept van de Ayurveda op duizenden jaren ervaring. Er is dus best iets te zeggen voor de geloofwaardigheid van de leer, als je het mij vraagt.
Zeker nu ik er veel mee bezig ben, merk ik hoeveel inzicht de Ayurveda mij heeft gegeven in mijn eigen lijf en geest. Hierdoor kan ik sneller ingrijpen als ik uit balans dreig te raken en weet ik wat ik wat ik kan doen om mezelf weer recht te trekken. Dat kan met yoga (wat ook meditatie en ademhaling omvat), maar ook met wat ik het liefste doe: ETEN!
Algemeen voedingsadvies
Voeding speelt een cruciale rol in de ayurvedische leer, omdat dit – naast de ademhaling – is wat het lichaam kan voorzien van vitale stoffen. Om dit zo goed mogelijk te doen, spelen de kwaliteit van de levensmiddelen en vooral het functioneren van het spijsverteringssysteem een rol. Alleen voeding die op de juiste wijze kan worden verteerd en opgenomen, heeft een positieve invloed op het lichaam. Dit is ook een belangrijk principe uit de natuurvoeding. Iedereen die weleens een consult bij mijn collega Sandra heeft gehad, kan dit beamen. Overigens zijn er nog veel meer overeenkomsten tussen de Ayurveda en de natuurvoedingsleer, omdat die laatste voor een groot deel op belangrijke inzichten uit de Ayurveda is gestoeld.
Als de stofwisseling verstoord is, blijven stofwisselingsproducten en zogenaamd ‘slakkenmateriaal’ in het lichaam achter. Die verzwakken de weefsels, verstoren de innerlijke balans en kunnen een vol gevoel, moeheid, hoofdpijn, onpasselijkheid, onwelzijn of gewichtsproblemen veroorzaken. Een belangrijk onderdeel van de ayurvedische leer is daarom de ‘agni’, oftewel: het spijsverteringsvuur. De algemene voedingsleer is er dan op op gericht te eten op een manier dat de agni het sterkst is.
Daarnaast let de Ayurveda op nog een verschijnsel: de ‘prana’ (te vertalen in ‘levensenergie’). Dit is een eigenschap die de leer als een extra kwaliteit toedicht aan voedsel, naast smaak, kleur en geur. De prana is bijvoorbeeld het meest aanwezig in vers en zuiver (onbewerkt) voedsel.
Dit leidt tot de volgende 16 principes:
Als je Sandra’s blogpost over mindful eten hebt gelezen, zul je zien dat hier veel overeenkomsten in zitten. Niet voor niets zijn de yoga en de Ayurveda zusjes van elkaar en is mindfulness uit de yogaleer voortgekomen.
- Eet alleen dan, wanneer je echt trek hebt en eerst nadat de vorige maaltijd volledig is verteerd (3-5 uren na de hoofdmaaltijd).
- Eet niet te veel. De maag moet na het eten slechts voor 3/4 gevuld zijn. (In de yoga zeggen we: ½ eten, ¼ voedsel en ¼ niks/lucht.)
- Eet in een rustige en ontspannen atmosfeer. Tijdens het eten kunt je beter niet lezen, werken, of televisie kijken. Eet altijd zittend.
- Blijf na de maaltijd 5 tot 10 minuten rustig zitten.
- Eet steeds op ongeveer dezelfde tijd.
- Eet niet te snel of te langzaam.
- Het middageten moet de hoofdmaaltijd zijn, ontbijt en het avondeten licht.
- Neem geen tussendoortjes, wanneer je geen trek hebt.
- Het eten moet vers gekookt, smakelijk, goed verteerbaar en warm zijn. Gebruik geen voedsel dat opgewarmd of niet meer vers is.
- Het grootste gedeelte van ons voedsel moet gekookt zijn, omdat het lichaam gekookt voedsel beter kan opnemen. Rauwkost (salade) dient als bijgerecht.
- Gebruik kruiden, want kruiden maken de maaltijd smakelijk en ondersteunen vaak ook de spijsvertering.
- Tijdens de maaltijd kun je kleine slokjes water, sap of lassi (en mengsel van yoghurt en water met specerijen) drinken. Warme dranken hebben de voorkeur. Gebruik geen ijskoude dranken.
- Melk kun je bij een maaltijd beter achterwege laten. Het laat zich wel goed combineren met toast, graanproducten en voedsel met een zoete smaak.
- Honing mag niet worden verhit en niet worden gebruikt bij koken of braden.
- Neem ’s avonds geen zwaar voedsel, zoals vlees, worst, vis, yoghurt, kaas, karnemelk, kwark, of iets anders met veel eiwit.
- Gebruik de voedingssupplementen, waaraan je behoefte hebt.
De Ayurveda werkt veel met smaken (zoet, zuur, bitter, pittig en wrang/samentrekkend) en kruiden die de smaakpatronen weer kunnen ondersteunen. Belangrijk om te weten is dat volgens de leer niet alle smaken even goed zijn voor ieder mens. Welk specifieke eten goed is voor jou, hangt sterk af van je zogenaamde constitutie. Wat dat precies is, is een uitgebreid verhaal. Daarom besteed ik hier in apart artikel aandacht aan.
Klik hier om ‘Eten volgens de Ayurveda: Balans voor lichaam en geest’ te lezen.
